Wegen voor omgaan met traumapijn: ervaringen met peer support en therapie
Hoe ga je om met diepe emotionele verwondingen? Wat zijn wegen om te helen? Herstelacademie Enik Recovery College biedt diverse werkgroepen aan over omgaan met de sporen van trauma in je dagelijks leven. Ontwikkeld en gefaciliteerd vanuit ervaringsdeskundigheid. Veel deelnemers aan deze groepen volgen daarnaast ook reguliere traumatherapie. In groepsvorm en/of individueel. Wat zoeken ze, wat vinden ze?
Door Annemarije Sjoerdsma
“De mens staat centraal bij Enik, niet het trauma. Hoe kom je dichter bij jezelf uit? Wie ben jij als mens?”, vertellen Malou en Mickal, mede-ontwikkelaars en facilitators van werkgroepen en de retreat Samen leren van traumasporen. “We zijn hier in een diagnosevrije ruimte. Wij behandelen niet, maar nemen ervaringen mee. Doorleefde ervaringen waar anderen zich aan kunnen spiegelen. Er is veel onbewustheid op trauma. Veel mensen hebben een vermoeden. Iedereen heeft hierin zijn eigen zoektocht. Waar, hoe en hoe lang je op onderzoek gaat, dat is persoonlijk, hierin heb je je eigen regie.”
“Door de uitwisseling in de groep komt er meer licht op stukken. Ander perspectief. We verkennen, we herkennen, geven elkaar hoop. We wisselen vooral ervaringen uit. Over de sporen die je in je dagelijks leven tegenkomt. Daarnaast is er ook aandacht voor lichtsporen, welke krachten en steun heb je en kom je tegen? Hier hoef je niet gefixt te worden. Soms is het antwoord: wat naar voor je. Er is niet direct een antwoord op je lijden.”
Herstellend vermogen
“Herstel is belangrijk, maar ruimte voor lijden ook. Je wordt uitgenodigd echt te zijn. Oprecht. Je hoeft je niet staande te houden, zoals in de buitenwereld. Er is ruimte voor onmacht. Ook triggers horen erbij. Als je ontregeld raakt, vragen we wat we kunnen doen, brengen we de aandacht naar het hier en nu.”
“Er zijn ook mensen voor wie deze benadering niet werkt. Dan zoekt iemand een andere weg. Dat is ook eigen regie. In ieder mens zit een herstellend vermogen. Soms via eigen kracht, soms via kracht van de ander naar eigen kracht.”
Annelies, deelneemster van traumagroepen bij Enik, facilitator en in traumatherapie
‘Ik hoef gelukkig niet meer in een model te passen’
“In een behandelgroep wordt meer appèl op je gedaan om anderen te helpen. Ik ervaar daar een verantwoordelijkheidsgevoel en ga me dan vooral focussen op de groep. Ik kreeg daardoor ook vaak te horen dat ik zo’n fijne steun was voor anderen in de groep.”
“Bij Enik ervaar ik gelijkwaardigheid. Iedereen hier is in staat zichzelf te dragen. De focus ligt op eigen kracht en zelfzorg. Hoe kun je jezelf steunen tijdens deze bijeenkomst, daar beginnen we ook mee. In de traumatherapie groep ervaarde ik meer afhankelijkheid. Mensen kunnen onderling vergelijken. Er kan wedijver zijn. Dan gaat de aandacht de verkeerde kant op. Mijn voorkeur bij reguliere therapie gaat uit naar individuele therapie. Daar kun je dingen bespreken waarvan je niet wil dat iedereen het weet.”
Veilig voelen na trauma
“Ik volg nu fasegerichte traumabehandeling. Ik hoef dit keer gelukkig niet in een model te passen. Nu heb ik eindelijk het gevoel dat ik niet raar ben. Ik vertel soms dingen die ik zelf heel vreemd vind, maar ik krijg terug dat het logisch is dat ik daar last van heb, met uitleg waarom.”
“Bij Enik ervaar ik vertrouwen dat dingen kunnen veranderen. In de groep Veilig voelen na trauma die ik faciliteer , deelden we over verbinding en over willen dat iemand dichtbij komt, maar er tegelijkertijd heel angstig van worden waardoor verbinding heel ingewikkeld wordt. Ik realiseerde me dat ik dus echt niet de enige ben die hier zo’n last van heeft. Dat helpt mij enorm. Dan besef ik dat als zoveel meer mensen dit hebben, er ook wel een weg uit zal moeten zijn. Dat geeft perspectief.”
Irene, deelneemster Enik, co-facilitator en in traumatherapie
‘Of ik nu bij Enik ben of bij de traumatherapie: ik haal het vooral uit mijzelf’
“Twee jaar geleden las ik het boek Traumasporen. Ik wist altijd wel dat er meer moest zitten, maar dacht vooral in termen als verstoorde hechting, misbruik en eetstoornis. Ik noemde het nooit trauma. Ik begon met het hoofdstuk Wegen naar herstel. Ik dacht: ik steek het positief in. Op een dieper niveau wist ik al wat mijn weg moest zijn, maar zo fijn het bevestigd te krijgen.”
“Ik durfde mijn huis niet meer uit. Wat ik te doen had, was uit mijn comfortzone gaan. Ik ging naar een toneelgroep bij Enik. Samen met een vriendin die er al aan meedeed. Wat zij kan, kan ik ook, dacht ik. En nog belangrijker: ik ging weer met het openbaar vervoer! Ik was voortaan iedere vrijdag bij Enik. ‘s Morgens toneel, ‘s middags samen lunchen en kletsen, ‘s avonds samen eten. Ik vond hier voeding, inspiratie, spiritualiteit. Vrije ruimte voor herstel. Ik kon me optrekken aan mensen, aan hun kennis, kunde en ervaring.”
Eigen regie
“Ik ben ingestroomd bij de reeks Bevrijding van trauma. Ik kon achterover leunen als mijn hoofd het niet deed of als ik me lichamelijk ziek voelde. Ik was langzaam aan het afbouwen van een benzoverslaving. Ik werd weer wat wakkerder. Vervolgens ben ik zelf gaan co-faciliteren, de groep Trauma: herstel in eigen hand. Ik kon hier huilen, anderen troosten, verbinding maken. Ik kreeg weer ritme in de dagen. En het gevoel: ik ben niet gek, de wereld is eerder gek. Mijn leven doet er weer toe.”
“Ik volg naast Enik ook traumatherapie. Drama, een op een, wekelijks, heel intensief. Het mooie is dat ze bij het Centrum voor Transitie ook niet werken op basis van diagnose. Maar menselijk en vriendelijk. Wel heb ik hier minder contact met andere cliënten. Uitwisselen voelt te vrijpostig. In therapie wordt veel aangeraakt, ik heb veel pijn gevoeld. Diep vanuit mijn ziel. We werken aan het verstevigen van in mijn lijf kunnen zijn en blijven. Ik dissocieer bijna niet meer. Daarnaast hebben mijn man en ik systeemgesprekken.”
“Ik voel tegenwoordig geen afhankelijkheid meer in therapie. Ik voel eigen regie. Ik kan tegen therapeuten zeggen wat ik denk en voel. Als een therapeut mijn woorden vertaalt en ze kloppen niet, dan zeg ik daar wat van.”
Wat is trauma?
“Trauma is niet wat je overkomt, het is wat binnenin je gebeurt als resultaat van wat jou is overkomen. Trauma is ook wat niet gebeurd is en had moeten gebeuren”, legt Gabor Maté, een Hongaars-Canadese arts, trauma- en verslavingsdeskundige, uit. Bij iedereen gebeurt er wat anders, het is persoonlijk, maar vaak is het wel dat je er heel alleen mee bent geweest.
Letterlijk betekent trauma wond, kwetsuur of verwonding. Bij trauma is de grens overschreden van wat je aankon. Het was te veel. Je gevoel van veiligheid werd bedreigd. Klachten na een traumatische ervaring zijn heel normaal. Bijvoorbeeld piekeren, bang voelen, schrikachtig, somberheid, boosheid, moeite met slapen en er vaak (ongewild) aan terugdenken.
Trigger voor psychische problemen
Het merendeel van de mensen herstelt binnen een aantal weken of maanden. Dat komt door veerkracht. Veerkracht is het vermogen om terug te veren na ingrijpende ervaringen. Deze innerlijke kracht ontwikkelt zich in relatie met anderen. Daarom kunnen ondersteunende relaties vroeg in het leven de schadelijke invloed van onveilige omstandigheden verminderen.
Maar bij een ander deel van de mensen blijven de klachten hangen. Je verliest de verbinding: met jezelf, de ander, je lichaam, je omgeving. Deze reacties op trauma vormen vaak de trigger voor andere psychische problemen. Zoals verslaving, eetproblematiek, angsten, ad(h)d, stemmings- en persoonlijkheidsproblematiek. Maar onder deze problematiek, ligt dus meestal een diepe emotionele verwonding.